Работниот договор е еден од најважните документи во вашиот професионален живот. Тој ги дефинира вашите права, обврски и условите под кои работите. Разбирањето на работниот договор е клучно за заштита на вашите права како вработен.
Во Македонија, работните односи се регулирани со Законот за работни односи, кој предвидува специфични барања за содржината и формата на работниот договор. Овој водич ќе ви помогне да ги разберете клучните елементи на вашиот договор.
Основни елементи на работниот договор
Според законот, работниот договор мора да биде склучен во писмена форма и да содржи одредени задолжителни елементи. Овие елементи вклучуваат идентификација на двете страни, вид на работата која ќе ја извршувате, место на извршување на работата, времетраење на договорот и висината на платата.
Работниот договор може да биде склучен на определено или неопределено време. Договорот на неопределено време е повообичаен и обезбедува поголема сигурност во работењето. Договорот на определено време може да се склучи само во случаите предвидени со закон, како што се сезонски работи, замена на привремено отсутен работник или извршување на проект со определено времетраење.
Важно е да знаете дека договорот мора да биде потпишан од двете страни пред започнувањето со работа. Работодавецот е должен да ви даде примерок од потпишаниот договор. Доколку договорот не содржи некои од задолжителните елементи, работодавецот може да биде казнет.
Пробна работа и откажување на договорот
Пробната работа е период за време на кој работодавецот го оценува вашето работење, а вие можете да ги оцените условите за работа. Пробната работа може да трае најмногу шест месеци. За време на пробната работа, и двете страни можат да го откажат договорот со отказен рок од најмалку пет дена.
Откажувањето на работниот договор може да биде од страна на работодавецот (отказ) или од страна на работникот (престанок). Работодавецот може да откаже договор само од оправдани причини предвидени со закон - деловна или лична причина. Отказниот рок зависи од времетраењето на вработувањето и може да изнесува од две недели до четири месеци.
Работникот има право да го откаже договорот во секое време, со отказен рок од најмалку 15 дена, освен ако со договорот не е договорен подолг отказен рок. Важно е да се почитува отказниот рок и да се поднесе писмен отказ, за да се избегнат правни последици.
Работно време и платена отсутност
Полното работно време изнесува 40 часа неделно. Работодавецот може да воведе скратено работно време или работа со непполно работно време. За прекувремена работа - работа над 40 часа неделно - имате право на зголемена плата од најмалку 50% од основната плата.
Имате право на годишен платен одмор од најмалку 20 работни дена. Ако работите на работно место со зголемен ризик или работите со скратено работно време, имате право на подолг годишен одмор. Годишниот одмор мора да се искористи во календарската година.
Исто така, имате право на платена отсутност за одредени случаи предвидени со закон - склучување брак, смрт на член на семејството, породување и други. Овие права се минимум што го предвидува законот, а со колективен договор или работен договор може да се договорат поповолни услови.
Разбирањето на работниот договор е основа за здрава работна средина и заштита на вашите права. Секогаш внимателно прочитајте го договорот пред да го потпишете и не се двоумете да побарате објаснување за сè што не ви е јасно.
Доколку сметате дека вашите права се повредени или имате прашања во врска со работниот договор, препорачливо е да консултирате со адвокат специјализиран за работно право. Правната помош може да биде клучна за заштита на вашите интереси.
